Half september is het 78 jaar geleden dat in de gemeente Gulpen- Wittem een einde aan de Tweede Wereldoorlog kwam. Drie dagen duurde het voordat de gehele gemeente was bevrijd. De Duitsers verzetten zich hevig vanuit strategische punten zoals het hooggelegen Eyserbos. Er vielen veel doden in deze zware strijd; geallieerde soldaten en nog meer Duitse soldaten, maar ook burgerslachtoffers. Verhalen over deze gebeurtenissen zijn terug te vinden in de vele publicaties van de Heemkunde verenigingen en de Limburger uit 2019, in het kader van het 75-jarig viering van de bevrijding. Tientallen inwoners van onze gemeente overleden tijdens en na de bevrijding. Door een geweerschot van een terugtrekkende Duitser, door een verdwaalde kogel, door ongelukken vanwege het vele militaire verkeer, of door roekeloos omgaan met gevonden granaten, die alsnog ontploften.
De geallieerde troepen brachten zware offers om onze gemeente en regio te bevrijden. Op de militaire begraafplaats in Margraten liggen de graven van 8.301 Amerikaanse militairen, vooral jonge mannen. Alleen al bij de slag om Aken sneuvelden 3.000 geallieerde militairen. Hoeveel geallieerden soldaten er precies zijn omgekomen bij de bevrijding van Gulpen-Wittem is niet bekend. In een publicatie van de Heemkunde vereniging Wijlre wordt het lot van een van hen beschreven, Robert S. Haws. Hij kwam rond 14 september om tijdens een vuur- gevecht in de velden bij Wijlre, getroffen door een kogel in het hoofd. Vlak bij hem lag een Duitse soldaat met wie hij in een man tot man gevecht verwikkeld was geweest. Zijn lichaam werd om onbekende redenen niet opgehaald door de geallieerden. Daarom brachten de bewoners van Wijlre zijn lichaam naar de plaatselijke timmerman, die een kist voor hem maakte. Op 18 september 1944, na een eenvoudige plechtigheid, werd Robert begraven in Wijlre op het plaatselijke kerkhof. De gemeenschap eerde hem, en hield nog kerkdiensten voor zijn zielenrust. Een klein houten kruis werd op zijn graf gezet. In mei 1945 is zijn lichaam overgebracht naar Margraten, waar hij uiteindelijk is herbegraven in blok O, Rij 16, graf 3. Daar ligt hij, tezamen met 8.300 anderen.
